Logo Historisch Centrum Leeuwarden

leeuwarden artikel link leeuwarden artikel link
 
Uw zoekacties: Restauratiecommissie van de Grote of Jacobijner Kerk te Leeu...

1709 Restauratiecommissie van de Grote of Jacobijner Kerk te Leeuwarden, 1968-1978

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inventaris
Inleiding
1709 Restauratiecommissie van de Grote of Jacobijner Kerk te Leeuwarden, 1968-1978
Inleiding
De Grote of Jacobijnerkerk is de belangrijkste van de middeleeuwse kerken Leeuwarden. De kerk werd tussen 1275 en 1310 gebouwd als onderdeel van een dominicanenklooster en werd later vergroot. (Voor de Dominicanen werd ook de naam Jacobijnen gebruikt.) In 1392 werd de kerk bij een stadsbrand verwoest, maar vervolgens herbouwd. De brede zuidelijke zijbeuk werd pas in de late 15e eeuw toegevoegd terwijl het schip begin 16e eeuw met een travee werd verlengd. Tijdens de reformatie werden de Dominicanen uit Leeuwarden verjaagd en ging de kerk in protestantse handen over.

In de loop van de jaren ’60 van de vorige eeuw begon de Grote Kerk steeds meer gebreken te vertonen, zodanig zelfs, dat het gebouw in mei 1968 op last van stadsarchitect Andries Baart jr. gesloten moest worden. Ook de Kosterij en het uit 1727 stammende monumentale orgel van Christian Müller bevonden zich in zeer slechte staat. Eerder waren de winterse zondagochtenddiensten wegens de koude al verplaatst naar de nabij gelegen Waalse Kerk. Om het uit de 15e eeuw daterende gebouw voor verdere teloorgang te behoeden was een snelle, ingrijpende en dure aanpak van de problemen noodzakelijk.
Het bijeenbrengen van de benodigde gelden, door Baart op zo’n twee à drie miljoen gulden geschat, gaat niet van een leien dakje. Zo stelt de Rijksdienst voor de Monumentenzorg vooralsnog geen geld beschikbaar. Vandaar dat Baart een plan maakt voor een restauratie in fasen, te beginnen bij de steunberen van het koor, de westgevel en het daktorentje. Dat koor was ook een aantal jaren eerder, in 1963, al gerestaureerd. Bij die gelegenheid werden er vier door kunstenaars Ger Reisma en Dick Osinga vervaardigde gebrandschilderde ramen in aangebracht. Onder het koor bevindt zich de stadhouderlijke grafruimte van de Nassaus
Er wordt in 1970 een restauratiecommissie gevormd. Op de installatievergadering op 10 december 1970 zijn alle aangezochte leden aanwezig, te weten de heren H. Bearda Bakker, voorzitter, ds. R. Bos (namens de Centrale Kerkenraad), B.S. Inia (namens de Jeugddienstcommissie), gemeenteraadslid en stadskenner H. ten Hoeve en J. Hallema met als adviserend lid ir. P. van Dun, architect van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg. Het volgend jaar treedt ook mevrouw J.F.C. Zuidersma - Brouwer als secretaresse toe. Baart geeft leiding aan de restauratiewerkzaamheden.
Het is op dat moment al duidelijk dat rijk, provincie en gemeente bijdragen zullen leveren, maar dat ook de Leeuwarder Hervormde Gemeente een groot bedrag op tafel zal moeten leggen. In 1975 wordt in Leeuwarden een loterij gehouden ten bate van de restauratiewerkzaamheden.

Bij het begin 1971 ingestelde vooronderzoek worden diverse verrassende oudheidkundige vondsten gedaan.
In maart 1972 worden de restauratiekosten geschat op 4,4 miljoen gulden, waarvan de gemeente Leeuwarden ongeveer een derde deel voor zijn rekening zal nemen en de provincie Friesland een half miljoen.
In oktober van dat jaar kan de Leeuwarder aannemer R. Wijbenga met de restauratie beginnen. Er wordt getracht de kerk zoveel mogelijk in zijn oorspronkelijke staat terug te brengen, waarbij een aantal gevolgen van een eerdere slecht uitgepakte restauratie aan het einde van de 19e eeuw moet worden gecorrigeerd. De plannen worden tijdens de loop van de restauratie regelmatig bijgesteld.
Als de gezondheidstoestand van de heer Baart te wensen overlaat, wordt per 1 januari 1975
ir. J. Brugman van architectenbureau Wiersma en Brugman tot vervanger benoemd. Het Müller-orgel wordt gerestaureerd door het bekende Leeuwarder orgelbedrijf Bakker & Timmenga.
Ook de omgeving van de Grote Kerk worden aangepakt: het plein wordt een stadserf met een grasveld.
Op 3 oktober 1976 wordt de kerk opnieuw ingewijd. Als ook de restauratie van de kosterij met de oude kloostergang is afgerond, wordt de Grote Kerk op woensdag 12 maart 1978 in aanwezigheid van prinses Margriet feestelijk heropend. In de week erna vinden er allerlei concerten en andere feestelijkheden plaats. Op 21 april 1978 komt de Restauratiecommissie bijeen voor een laatste vergadering.

Het archief maakt een volledige indruk. Het is in 1983 door Hendrik ten Hoeve bij het Gemeentearchief in bewaring gegeven. In 2018 is het archief met enkele stukken uit het bezit van Rienk Terpstra aangevuld.

Uitgebreide verslaggeving van de ingrijpende restauratie is uiteraard ook terug te vinden in de plaatselijke pers (Leeuwarder Courant en Friesch Dagblad).

Rienk Terpstra heeft de restauratiegeschiedenis vastgelegd in het fotoboek ‘De Jacobijner Kerk te Leeuwarden, vijf jaar restauratie’. Het boekje is te raadplegen in de bibliotheek van het HCL

Kenmerken

Datering:
1968-1978
Soort toegang:
plaatsingslijst
Omvang:
0,3 m1
Citeerinstructie:
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste eenmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Historisch Centrum Leeuwarden. Toegang 1709 Restauratiecommissie van de Grote of Jacobijner Kerk te Leeuwarden, 1968-1978
VERKORT:
NL-LwnHCL 1709