Vanaf het jaar 1504 is Leeuwarden tot op heden het bestuurlijk centrum van Friesland geweest. Bijgevolg werden verschillende gewestelijke en later ook landelijke bestuurs- en rechtsinstellingen in de Friese hoofdstad gevestigd. Mede als gevolg van zijn regionale functie werden met name sinds de 19e eeuw in Leeuwarden veel instellingen opgericht die verbonden waren met het bedrijfsleven, de nutsvoorzieningen, de woningbouw, de gezondheidszorg en het onderwijs. En Leeuwarden bezat belangrijke markten voor vee, boter, kaas, groenten, granen, vis, vlees enz. * 

Het grondgebied van Leeuwarden is in de periode 1811-1941 nagenoeg onveranderd gebleven. *  In 1941 was de totale oppervlakte van de gemeente 1667 ha. *  . In de eerste helft van de 20e eeuw werd echter geconstateerd dat de fysieke grenzen van de gemeente waren bereikt als gevolg van het toenemen van de bevolking, de bebouwing en de bedrijvigheid. In de jaren 1915, 1925 en in 1935 werden dan ook, overigens vergeefse, pogingen bij het provinciaal bestuur van Friesland ondernomen om gedeelten van de gemeente Leeuwarderadeel te annexeren *  . Een half jaar na het begin van de Duitse bezetting werd in november 1940 wederom een verzoek gedaan. Dit verzoek leidde uiteindelijk per 1 januari 1944 tot het gewenste resultaat. * 

Leeuwarden was vanaf het einde van de 15e eeuw ter verdediging van vijandige aanvallen omgeven door water, verschansingen en borstweringen op de aangelegde wallen. Een dertiental poorten gaf via de weg of het water toegang tot de stad. Aan het einde van de 18e eeuw werd geconcludeerd dat deze stadswerken geen defensieve waarde meer hadden en werd met de ontmanteling begonnen, een proces dat tot het jaar 1859 heeft geduurd. *  De vrijgekomen gronden werden heringericht en gaven de mogelijkheid om de stedelijke infrastructuur beter aan te laten sluiten op het provinciale en het rijkswegennet. De komst van de spoorwegverbinding met Harlingen in 1863 en van de latere verbindingen met Groningen, Staveren en Heerenveen zorgde er mede voor dat de regionale functie van Leeuwarden als economisch centrum in toenemende mate gewestelijk van aard werd. *  Op den duur kreeg Leeuwarden ook een nationale en internationale betekenis bij de zich, vooral in het begin van de 20e eeuw, sterk ontwikkelende agrarische handel en industrie. * 

Als gevolg van de modernisering van de Nederlandse economie komt aan het einde van de 19e eeuw , vaak via Leeuwarden, een emigratie uit de provincie op gang,. De Friezen trokken vooral naar de industrierijkere stedelijke gebieden in het westen van Nederland; maar ook werd er naar het buitenland, met name naar Amerika, geëmigreerd. * 

Nb: Gebruikte bronnen: Volkstellingen (1809-1839) en Gemeenteverslagen (1850-1941)

In de gehele provincie stagneerde de bevolkingsgroei. Leeuwarden trok weliswaar inwoners uit de provincie aan, maar desondanks nam de bevolkingsgroei zeker in vergelijking met andere steden met een centrumfunctie in de jaren 1880-1920 af. *  In de periode ruwweg van 1920-1940 trok het groeicijfer van de Leeuwarder bevolking weer aan als gevolg van een positief vestigingsoverschot gecombineerd met een geboorteoverschot. De groei bleef echter in de eerste helft van de 20e eeuw traag, zij het dat het aandeel van de Leeuwarder bevolking in die van Friesland overigens nog altijd stijgende was. *