Logo Historisch Centrum Leeuwarden

leeuwarden artikel link leeuwarden artikel link
 
Uw zoekacties: Christelijk Gereformeerde Gemeente Leeuwarden, 1893-1987

1737 Christelijk Gereformeerde Gemeente Leeuwarden, 1893-1987

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inventaris
De Christelijke Gereformeerde Kerk is in de 19e eeuw ontstaan als een afsplitsing van de Nederlands Hervormde Kerk. De kerk vertegenwoordigt protestanten uit het rechts-orthodoxe spectrum.
Per 1 januari 2017 telde de CGK zo’n 180 plaatselijke gemeenten en meer dan 70.000 leden.
Voor de Franse tijd was de Nederduits Gereformeerde Kerk in Nederland de staatskerk. Na de verdrijving van de Fransen en de terugkeer en installatie van Willem van Oranje als koning Willem 1 werd in 1816 niet alleen de naam veranderd - die werd Nederlandse Hervormde Kerk -, maar kreeg de kerk ook een nieuw reglement. Dit nieuwe reglement onderscheidde zich van het oude (de Dordtse Kerkorde, die nog van de Dordtse Synode van 1618-1619 dateerde) door een meer liberalistisch-protestantse toonzetting. Tegen deze vernieuwing ontstond in de verdere loop van de 19e eeuw steeds opnieuw verzet, hetgeen leidde tot allerlei kerkscheuringen en afscheidingsbewegingen. De eerste was die van ds. Hendrik de Cock uit Ulrum, die in 1834 de Nederlands Hervormde Kerk verliet en een Gereformeerde Kerk stichtte, die uitging van het oude kerkreglement van de Dordtse Synode.
Ook daarna bleef het voortdurend onrustig aan het orthodox-calvinistische kerkfront.
In 1892 wenste een klein deel van Christelijk Gereformeerde Kerk niet te participeren in het fusieproces (‘de Vereniging’) van het grootste deel van de Christelijk Gereformeerden met een andere groep afgescheidenen van de NH Kerk, de groep rondom ds. Abraham Kuyper, die ontstond uit de Doleantie in 1886. Deze twee groepen gingen in 1892 samen in de Gereformeerde Kerk in Nederland (de ‘vereniging’).
De apart gebleven Christelijk Gereformeerden fuseerden op hun beurt in dat jaar met een andere orthodoxe splintergroep en bleven zich Christelijk Gereformeerd noemen.
Op de site http://www.cgkleeuwarden.nl van de Christelijk Gereformeerde Gemeente te Leeuwarden staat te lezen:
“Onze gemeente in Leeuwarden is ontstaan op 15 juni 1893. Het eerste kerkgebouw stond aan het Molenpad 19 (het ‘Schipperskerkje’). Later verhuisde de gemeente naar de Wijbrand de Geeststraat 20. In Huizum stond het tweede kerkgebouw ‘De Rank’ aan de Huizumerlaan 102. Veel gemeenteleden uit Huizum en omgeving bezochten hier de diensten. In de tachtiger jaren ontstond de behoefte aan één nieuw kerkgebouw in plaats van de twee bestaande. De Rank werd afgebroken en op dezelfde plaats is de nieuwe Bethelkerk gebouwd.”

In 1892 ging het grootste deel van de Christelijk Gereformeerden in Leeuwarden over naar de Gereformeerde Kerk in Nederland. De groep die dat niet deed telde zo’n 25 tot 30 zielen, onder wie acht mansleden.
In 1895 kon de eerste eigen predikant worden aangesteld, ds. J. Bos. Voor de bouw van het kerkje aan het Molenpad in dat jaar werd met succes een beroep gedaan op ‘Geachte en Weledele stadgenoten’.
In de volgende jaren breidde het ledental zich snel uit en toen ds. Bos in 1908 vertrok, telde de gemeente al zo’n 300 leden. Bij dit aantal was een groter kerkgebouw nodig en dat werd gebouwd aan de Wijbrand de Geeststraat. In 1911 kon de eerste dienst gehouden worden met ds. A.M. Berkhof als voorganger.
In de volgende jaren is de nieuwe kerk echter het decor van onderlinge strijd rond de persoon van deze dominee, een strijd die zelfs tot een scheuring en het vertrek van Berkhoff leidt.
Onder zijn opvolger, ds. H Visser, herstelde de gemeente zich en nam het aantal lidmaten toe tot zo’n 600 bij zijn vertrek in 1931.
In de moeilijke oorlogsjaren was ds. W. Kremer (1932-1946) predikant.
In 1968 kon de Christelijk Gereformeerde Gemeente, die toen onder leiding stond van ds. K.J. Velema, een tweede kerkgebouw aanschaffen. Aan de Huizumerlaan werd een van de gemeente Leeuwarden aangekochte kleuterschool verbouwd tot het kerkgebouw ‘De Rank’.
Vanaf december 1975 doet met de komst van ds. R. van de Kamp een tweede dominee zijn intrede.

Aan het eind van de jaren ’60 wordt duidelijk dat de bouwvallig geworden Bethelkerk in de Wijbrand de Geeststraat aan vervanging toe is. Uiteindelijk wordt besloten dit gebouw af te stoten. Op 31 augustus 1986 wordt er de laatste dienst gehouden.
Ook ‘De Rank’ wordt afgebroken en vervangen door een grotere kerk op dezelfde plaats en op een aangekocht aangrenzend stuk grond. Op 19 januari 1986 vindt de openingsdienst in de nieuwe Bethelkerk plaats.

In de loop der tijd zijn door de kerk allerlei commissies en verenigingen in het leven geroepen, zoals de Zondagsschoolvereniging 'Eben Haézer' (1893), een Evangelisatiecommissie (1923) en na de Tweede Wereldoorlog de vrouwenvereniging ‘Maria en Martha’, de damesstudieclub ‘Lydia’, een Zendingscommissie, de zusterkring ‘Gezinszorg’, een mannenvereniging, een tweetal meisjesverenigingen en een knapenvereniging.

Uitgebreid wordt de geschiedenis van de gemeente beschreven in het boekje ‘De vaart van het schipperskerkje’, online te vinden op: http://www.cgkleeuwarden.nl/site/fileadmin/Afbeeldingen/OverOns/CGK_Bethel_Leeuwarden_De_vaart_van_het_schipperskerkje.pdf, in 1987 op papier gezet door de heer Th. Braaksma. In dit boekje wordt ook de ontstaansgeschiedenis van de landelijke Christelijk Gereformeerde Kerk geschetst.
In het archief is onder nr. 78 aanwezig een door broeder J. Palma bij het 75-jarig bestaan der gemeente in 1968 uitgesproken rede, waarin hij de voornaamste gebeurtenissen uit de geschiedenis der gemeente schetst.
Vele andere archieven die inzage geven in het ontstaan van de Christelijk Gereformeerde Kerk in den lande (en uiteraard nog vele andere zaken) zijn:
- het in het HCL opgeslagen archief nr. 1720 van de Gereformeerde Kerk te Leeuwarden 1835-1957;
- het archief van de Christelijk Gereformeerde Kerk van Haarlem-Centrum, te vinden in het Noord-Hollands Archief
- het archief van de Christelijke Gereformeerde Gemeente Steenwijkerland 1893-1993, dat zich bevindt in het Gemeentearchief van Steenwijkerland.
Verdere literatuur b.v.:
- 'En toch niet verteerd', door ds. M. Drayer, prof. dr. W. van 't Spijker en ds. J.H. Velema, uitgegeven door J.H. Kok te Kampen en
- 'Het wonder van de 19e eeuw' van de hand van H. Algra, in 1979 uitgegeven door firma T. Wever te Franeker. Dit boek is aanwezig in de HCL-bibliotheek.
Informatie over de huidige situatie in de Christelijk Gereformeerde Gemeente Leeuwarden geeft de website http://www.cgkleeuwarden.nl/site. Er is ook een Facebookpagina. Predikant is momenteel ds. Bart Visser.
Het archief is in 1988 opgenomen in het Leeuwarder Gemeentearchief. Het is uitgebreid, maar vertoont enkele hiaten.
Opgenomen in het archief is ook een kasboek van de niet meer bestaande Christelijk Gereformeerde Gemeente te Suawoude, een gemeente die nauw gelieerd was met die van Leeuwarden.
Voor raadpleging van archiefbescheiden die jonger zijn dan 50 jaar is schriftelijke toestemming vereist van de eigenaar.
1. Depotlijst archief christelijk gereformeerde gemeente Leeuwarden
1737 Christelijk Gereformeerde Gemeente Leeuwarden, 1893-1987
1.
Depotlijst archief christelijk gereformeerde gemeente Leeuwarden
Datering:
(1893-1987)

Kenmerken

Datering:
1893-1987
Soort toegang:
plaatsingslijst
Omvang:
3 m1
Citeerinstructie:
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste eenmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Historisch Centrum Leeuwarden. Toegang 1737 Christelijk Gereformeerde Gemeente Leeuwarden, 1893-1987
VERKORT:
NL-LwnHCL 1737