De stichting “Het Diakonessenhuis” vindt haar oorsprong in het Protestantse Diaconessenziekenhuis in Leeuwarden. Dit ziekenhuis werd in 1879 gesticht door Mattheus Teffer en groeide uit tot een begrip in de stedelijke gemeenschap. Door schenkingen en legaten bouwde het ziekenhuis een zeker vermogen op.

Het Diaconessenhuis is in 1982 na een langdurig fusietraject met de andere twee plaatselijke ziekenhuizen – het Bonifatiusziekenhuis en ziekenhuis Triotel – opgegaan in het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL).

De oude panden van het ziekenhuis Triotel, het Rooms Katholieke Bonifatiushospitaal en het Protestantse Diaconessenhuis zijn vrijwel allemaal verdwenen. Weinig herinnert nog aan dit verleden van de gezondheidszorg in Leeuwarden.

Tijdens de fusiebesprekingen heeft het toenmalig bestuur van het Diaconessenhuis de gelden die specifiek aan het Diaconessenziekenhuis geschonken en gelegateerd waren niet in de nieuw te ontstane constructie willen laten verdampen. Een los van het MCL staande stichting zou het gekoesterde vermogen moeten beheren en ten goede moeten laten komen aan bijzondere projecten in de gezondheidszorg. Met de overige partners werd daarover uiteindelijk overeenstemming bereikt. Zo werd op 18 november 1981 de Stichting Het Diakonessenhuis notarieel opgericht.

De stichting kreeg het vermogen toegekend als werkkapitaal met als doel vanuit het rendement daarvan extra, niet vanuit algemene middelen te financieren, projecten en initiatieven in de gezondheidszorg financieel te ondersteunen. Zo hebben de legaten en schenkingen een bestemming gekregen die recht doet aan de bedoeling waarmee zij in het verleden zijn gedaan.

Stichting Het Diakonessenhuis ondersteunt vanaf haar oprichting projecten en nieuwe initiatieven op het terrein van de gezondheidszorg. De doelen waaraan de stichting uitkeert zijn heel divers, variërend van alledaags tot innovatief en van kleine projecten, zoals het mogelijk maken van een vaarvakantie voor gehandicapten, tot meer kostbare projecten als het investeren in een revalidatietoestel of de ontwikkeling van een zelfhelp-app.

Stichting Het Diakonessenhuis is statutair gevestigd in Leeuwarden, maar het werkgebied omvat de gehele regio. Het bestuur vergadert minimaal vier keer per jaar. Tijdens die vergaderingen worden alle tijdig ingediende subsidieverzoeken behandeld. Soms leidt dat tot een onmiddellijk besluit , soms ook is meer overleg of informatie nodig om tot een verantwoorde afweging te komen. De bedragen die worden toegekend variëren in hoogte. Uiteraard is toekenning mede afhankelijk van het beschikbare budget. De bestuursleden ontvangen geen beloning.

Het archief van de stichting over het tijdvak 1981-2014 werd in 2016 overgebracht naar het Historisch Centrum Leeuwarden en daar in overleg met het archiefpersoneel bewerkt door de voorzitter Peter van Winsen en secretaris Jan de Haan. Bij de inventarisatie zijn stukken betreffende niet-gehonoreerde subsidieverzoeken vernietigd.