Logo Historisch Centrum Leeuwarden

leeuwarden artikel link leeuwarden artikel link
 
Uw zoekacties: Grietenij Idaarderadeel, 1479-1811 (1812)

3000 Grietenij Idaarderadeel, 1479-1811 (1812)

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inventaris
I. Inleiding
3. Gemeentelijke archieven
3.1. De archieven van de grietenij Idaarderadeel - 1479-1811 en van de mairieën Grouw en Roordahuizum - 1812-1816
3000 Grietenij Idaarderadeel, 1479-1811 (1812)
I. Inleiding
3. Gemeentelijke archieven
3.1.
De archieven van de grietenij Idaarderadeel - 1479-1811 en van de mairieën Grouw en Roordahuizum - 1812-1816
In de grietenij Idaarderadeel werd van oudsher waarde gehecht aan de verantwoordings- en bewijsfunctie van het archief. De grietmannen lieten, meer dan in de naburige grietenijen Rauwerderhem en Utingeradeel, veel belangrijke overeenkomsten en afrekeningen vanaf 1623 afschrijven in deelsboeken, waarmee zij blijvend hun rechten gestand konden doen. Andere zaken van bestuurlijke importantie, zoals belastingkohieren, instructies aan het personeel en afrekeningen van openbare werken, werden eveneens nauwkeurig in registers bijgehouden. Voor de gerechtelijke zaken werden al aan het begin van de zeventiende eeuw afzonderlijke series sententie-, proclamatie-, hypotheek- en weesboeken aangelegd.

Dat het archief als een waardevol bezit werd beschouwd, blijkt wel uit het feit dat Nolke Oevering op 2 januari 1812, één dag nadat hij maire van Roordahuizum was geworden, als één van zijn eerste officiële handelingen een inventarislijst samenstelde van de archiefbescheiden die hij van de gewezen grietenijsecretaris Hendrik Cannegieter in ontvangst had genomen. Toen de mairieën in september 1816 werden opgeheven gebeurde hetzelfde. Oevering maakte toen als schout van Roordahuizum een “Inventarislijst van boeken, registers en verdere documenten, behorende tot het archief van het schoutambt der gemeente Roordahuizum” op.
Op de oudste inventarislijsten staan naast gedrukte naslagwerken, zoals de Franse Bulletins des Lois en Thoe Schwartzenberg’s Groot Placcaat en Charterboek van Vriesland, veel archivalia die ook nu nog in het oud-archief van de grietenij te vinden zijn. Toch blijkt dat het archief in zijn oorspronkelijke vorm veel omvangrijker moet zijn geweest dan het huidige. Buiten de archivalia die in de loop van de eeuwen zijn vernietigd, blijken in de negentiende eeuw veel registers aan het Rijksarchief in Friesland te zijn overgedragen. De vervreemding van stukken is vooral een gevolg geweest van de bepalingen van het Koninklijk Besluit van 8 maart 1879, dat verordonneerde dat alle oud-rechterlijke archieven in de provincie aan de Rijksarchivaris ter beschikking moesten worden gesteld. Idaarderadeel wachtte daar enkele jaren mee, maar stuurde in de jaren 1880 een groot deel van het nedergerechtsarchief naar Leeuwarden. In Grouw bleef nog slechts een romparchief over, dat alleen betrekking heeft op de bestuurlijke taken die door de grietman en zijn bijzitters zijn uitgevoerd.
Hoewel het grootste gedeelte van het oud-archief werd vervreemd, werden er aan het resterende deel zo nu en dan wel afgedwaalde stukken toegevoegd. Wopke Eekhoff, de Leeuwarder stadsarchivaris, stuurde in november 1874 een paar door hem verworven archiefbescheiden naar Grouw: “Uit de inboedel van een oud adellijk geslacht, dat aan grietmannen van Idaarderadeel verwant was, zijn mij een aantal oude en voor velen onleesbare stukken vereerd. […] Daar ik nu gaarne oude stukken ter plaatse breng van waar ze afkomstig zijn en waartoe ze behooren, zo heb ik ze met opschriften voorzien en bied ze u gaarne voor het archief uwer gemeente aan.” Het betrof onder andere een afschrift van de ordonnantie op het beurtveer Grouw-Leeuwarden-Sneek uit 1644 en een rekest van de ingezetenen van Grouw om de vrijdagse weekmarkt aldaar te hervatten uit 1663. In februari 1924 droeg ook de Rijksarchivaris Poelman een aantal door hem aangekochte, niet nader gespecificeerde, archivalia aan het archief in Grouw over.

Kenmerken

Auteur:
A. Tuinhout
Soort toegang:
inventaris
Beschrijving:
Inventaris van het archief van de grietenij Idaarderadeel
Omvang:
7,2 m1
Citeerinstructie:
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste eenmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Historisch Centrum Leeuwarden. Toegang 3000 Grietenij Idaarderadeel, 1479-1811 (1812)
VERKORT:
NL-LwnHCL 3000