In 1787 werd Jorwert als volgt beschreven in de ’Tegenwoordige Staat der Vereenigde Nederlanden; veertiende deel; vervattende het vervolg der beschryving van Friesland’.

JORWERD, een schoon groot dorp met eene zwaare Kerk en toren, is niet verre van den Ouden Zeedyk in 't Noordoosten der Grieteny gelegen. De buurt loopt, ten grooten deele, dondom de Kerk, en bevat veele schoone huizen. Weleer werd dit dorp Everwird genoemd, en in 't zelve is, geduurende veele jaaren, 't Recht geoeffend, tot dat hetzelve, door wylen den Grietman E.M. van Harinxma, naar Weidum wierd overgebragt. In de Roomsche tyden was hier de zetel van een Deken, zynde er behaven den Pastoor een Vikarisschap en twee Praebenden. De Pastoor trok 140, de Vikaris 100, een der Praebendarissen ook 100, en de andere 80 guldens, 't welk, zo men op de schaarsheid van het geld in dien tyd acht geeft, toen een zeer goed inkomen was. In den jaare 1619 vond men hier op 't Kerkhof, by eenen boom, veele groote menschen beenderen met 10 stukken vreemde munt, voerende op de eene zyde een Leeuw en op de andere een kruis, met eenige vreemde letters, waar uit men besloot, dat hier, zeer waarschynlyk, in oude tyden, een gevecht voorgevallen was. Onderdit dorp lag weleer de State Hesens of Hettinga, nu meerendeels afgebroken, op welke, in 1433, woonde Sippe of Syppa te Hesens, Grietman van Baarderadeel. Ook was hier Fondens, in 1530 toebehoorende aan Lywa à Fondens. Een zoon van dit huis, met naame Hottio à Fondens, Persinne toe Erlbaedt ontving, in 't jaar 1533, in eigendom Fockema State te Jorwerd. Onder dit Dorp  behooren 39 stemdraagende  plaatsen.

Jorwert - Google Streetview, augustus 2016:  klik op de foto voor een digitale verkenningstocht.

In 419x Friesland, Van Slijkenburg tot Moddergat geeft de auteur - architectuur- en kunsthistoricus Peter Karstkarel - de volgende omschrijving:

Jorwert is een terpdorp dat werd ontsloten door de Jaanvaart, ook wel de Jorwerdervaart genoemd die met grote slingers door het land loopt en Zwette en Franekervaart verbindt en daarbij de westelijke dorpsgrens van Jorwert raakt. Over de weg zijn er jongere ontsluitingen over de Arsumerdyk naar de Hegedyk, de dijk van de voormalige Middelzee en de Lucht en Veldsterdyk richting Baard.

De kern van Jorwert bestaat uit de hoge, prominente kerkterp met ruim kerkhof rondom. Op het hof een dubbele haag en zomen van iepen, beuken en linden. Het ringpad om de kerkterp is aan de oostelijke en noordelijke zijden tot straat verbreed en overal richt bebouwing zich op deze kern. Aan de kerkbuurt, de Sluytermanwei, staan ten zuiden van de kerk twee grote notabele woningen in mengstijl, de eerste, de pastorie (1871) achter een diepe tuin. Schuin daartegenover rijst het wit geschilderde café op en daarnaast is, flink achteruit gerooid, de befaamde notariswoning te vinden. Befaamd, omdat elk jaar in augustus in de tuin het druk bezochte Iepenloftspul wordt opgevoerd.

Tegenover de kerk strekt zich lage, gesloten bebouwing uit, waartussen een pand van eenvoudige statigheid opvalt door het stoephek dat achterover leunt. Op allerlei plekken in de kerkbuurt zijn steegjes met achterbebouwing van meestal bescheiden, vriendelijke huisjes van gele steen te vinden. De kerkbuurt hoekt vervolgens om het noorden van het kerkhof heen: de bebouwing wordt richting brug over de Jaanvaart informeler. Bij de vaart is een kleine waterbuurt gevormd. Aan de voorkant leidt de Master Fopmawei het dorp in. Daar staat aan weerszijden een rijke verscheidenheid aan woningen, deels met brugjes over de bermsloten, van woningwet- tot notabele woningen. Kerk en toren zijn van tufsteen gebouwd. De kerk is vroeg 12de-eeuws en heeft een verlengd koor voorzien van ongelijke, kleine rondboogvensters. De toren is uit de late 12de eeuw met spaarvelden, keperfriezen en gekoppelde galmgaten met deelzuiltjes. De toren is tijdens de restauratie in 1951 ingestort en herbouwd.

Links:

Heel veel informatie over Jorwert (AlleCijfers.nl)
Beschrijving op wikipedia