Het was op 21 november 1897 dat in de Gildezaal van het St. Josefgebouw aan de Obrechtstraat te Utrecht, onder leiding van de Enschedese kapelaan dr. Alph. Ariëns de reeds bestaande "Matigheidsgenootschappen", zoals de kruisverbonden toen heetten, in het Aartsbisdom Utrecht in een diocesaan verband werden ondergebracht. Reeds in 1895 was het eerste kruisverbond aan de kapelaan Ariëns aangeboden door het Enschedese driemanschap Propst, Platvoet en Engels ter gelegenheid van zijn koperen priesterfeest. In februari 1896 verscheen het eerste orgaan van de onthoudersbeweging "De Kruisbanier" geheel geredigeerd door Alphons Ariëns. In 1898 hadden zich 24 afdelingen bij de bond aangesloten. Op 9 en 10 oktober 1898 werd te Utrecht een congres gehouden waaraan ook werd deelgenomen door de omstreeks dezelfde tijd opgerichte diocesane bonden *  van de bisdommen Den Bosch en Roermond. Door dit congres, waar o.m. door de Aartsbisschop het woord werd gevoerd, werd de beweging der Kruisverbonden in het land bekend. Hier ook werd de nationale bond "Sobrietas" (Nederlandse bond van R.K. verenigingen ter bestrijding van het drankmisbruik) opgericht, welke als zelfstandige organisatie naast de diocesane bonden zou werken, doch in 1904 in Amersfoort werd omgezet in een federatie van zelfstandige diocesane bonden.

De Kruisverbond-afdeling Leeuwarden-omvattende Leeuwarden en Huizum-werd op 8 maart 1898 opgericht als afdeling van de diocesane bond van het Aartsbisdom Utrecht. Het was een verbond van katholieke mannen en jongelingen die zich ten doel stelden het alcoholisme in katholieke geest te bestrijden en de christelijke matigheid te bevorderen. De vereniging kende twee soorten van leden n.l. geheelonthouders en afschaffers. De laatsten verplichtten zich zich te zullen onthouden van het gebruik van sterke dranken, en gegiste dranken zoals wijn en bier slechts met bijzondere matigheid te gebruiken. Aan het verschil in insigne, dat de leden zichtbaar moesten dragen, was te zien of men afschaffer of geheelonthouder was. Bij de oprichting meldden zich 22 leden aan, die zich voorlopig voor een half jaar als afschaffer verbonden. Pas in 1901 sloten zich voor het eerst geheelonthouders bij de afdeling aan: er waren toen 2 geheelonthouders en 55 afschaffers lid. Op 27 mei 1900 besloot men zich aan te sluiten bij Sobrietas.

Aangezien bij het Kruisverbond alleen mannen en jongens lid konden worden werd op 30 december 1900 besloten tot het oprichten van een Maria-vereniging. Hiervan konden lid worden meisjes en vrouwen boven de 15 jaar en men nam met dit lidmaatschap dezelfde verplichtingen op zich als de mannen bij het Kruisverbond, terwijl ook het zelfde doel werd nagestreefd. De afdeling Leeuwarden van het Kruisverbond en de Maria-vereniging is, voorzover wij hebben kunnen nagaan, na 1945 niet meer van de grond gekomen. Het archief van de Maria-vereniging is, zoals reeds eerder werd vermeld, verbrand. Beter is het afgelopen met dat van het Kruisverbond. Na eindeloos zoeken werd het teruggevonden op de zolder van de Bonifatiusschool te Leeuwarden, vanwaar het overgebracht werd naar het gemeentearchief.
lit.: Gerard Brom, Alfons Ariëns, Utrecht 1950. W. v. d. Pas, Alfons Ariëns, Utrecht 1958.