Logo Historisch Centrum Leeuwarden

leeuwarden artikel link leeuwarden artikel link
 
Uw zoekacties: Sociëteit de Fraterniteit te Leeuwarden, 1787

1553 Sociëteit de Fraterniteit te Leeuwarden, 1787

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inventaris
1. Inleiding
1553 Sociëteit de Fraterniteit te Leeuwarden, 1787
1.
Inleiding
De geschiedenis van de tweede helft der 18e eeuw wordt in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden gekenmerkt door voortdurende conflicten tussen de aanhangers van de autoritaire en volgens velen onbekwame stadhouder Willem V (1748-1806), die in 1766 aan de macht was gekomen en de zgn. patriotten. Deze patriotten - vaak uit christelijke, maar ook uit seculiere kringen afkomstig - waren beïnvloed door de eerder in de 18e eeuw ontwikkelde verlichtingsideeën en wensten op grond daarvan te delen in de macht. Doordat Willem V de kant van de aristocratie koos en de hem door de Staten der Provinciën toegestane privileges niet wilde afstaan, ontstonden er overal in den lande protestbewegingen. In het bijzonder waren deze ook gericht tegen de grote invloed van de raadsman van de prins, de Duitse hertog van Brunswijk-Wolfenbüttel.
Die gevoelens van onvrede leidden ertoe dat in vele gewesten en steden getracht werd de macht van de stadhouder en de aristocratie te beperken. Om die pogingen te ondersteunen werden op vele plaatsen in den lande in de jaren na 1780 vrijkorpsen of exercitiekorpsen opgericht, in feite kleine legertjes.
Zo ook in een aantal Friese steden, zoals in Leeuwarden. De leden van deze vrijkorpsen kwamen tezamen in sociëteiten, Fraterniteiten genoemd.
De Fraterniteit in Leeuwarden werd opgericht door “Gecomitteerden en Officieren van het Gelegaliseerde Vrij-Corps te Leeuwarden, onder de zinspreuk Populi Concordia Libertatis Vindex “. In het “voorberigt” valt te lezen dat het Leeuwarder Vrij-Corps opgericht is ter bevordering der noodzakelijke eenheid om de overheid te beschermen en wordt opgeroepen tot eensgezindheid, welwillendheid en vertrouwen.
Zij was gevestigd op het adres Grote Hoogstraat 47, “ten huize van zilversmid Jelgersma”. Lid konden worden “alle die Leden of Honoraire Leden zijn van het gelegaliseerde Vrij-Corps te Leeuwarden, mitsgaders allen die tot de Manhafte Schutterij deezer Stad behooren, zoo Officieren, Schrijvers, Sergeants, Wacht- en Vrij-Corporaals als Schutters. Voorts alle anderen die elders, binnen deze Provincie, Leden van Schutterijen en Gelegaliseerde Vrij-Corpsen of Exercitie-Genootschappen zijn”.
De sociëteit was elke dag van 10.00 uur tot 13.00 uur en van 16.00 uur tot 21.00 uur geopend, met uitzondering van de woensdag. Het beheer en bediening was in handen van de Exercitiemeester van het Leeuwarder Vrij-Corps.
In het strenge reglement was verder vastgelegd dat er alleen spelen als dammen , schaken en een aantal kaartspelen beoefend mochten worden met een maximale inzet van twee stuivers. Gokspelen waren verboden, evenals overmatig drankgebruik. “Een ieder zal zich vredig en vriendelijk gedragen”, zo valt te lezen.Verder konden de leden zich in het gebouw van de Fraterniteit laten onderwijzen in schermen en wapenhandel, maar dan wel op eigen kosten.
Op 23 juli 1785 tekenden de vrienden Coert Lambertus van Beyma (1753-1820), telg uit een bekend Fries adellijk geslacht en uiterst actief in de patriottische beweging, en de zeepzieder Jan Zeper (1736-1801) als eersten het ledenregister. De lijst bevat de originele handtekeningen van de leden, te beginnen met die van Coert Lambertus van Beyma. Zij heeft oorspronkelijk deel uitgemaakt van het Fraterniteitsarchief en is bij het in bezit nemen van het huis door de Staten met alles wat er verder in gevonden werd aan deze overgedragen.
De Sociëteit werd op gezag van de Staten van Friesland geliquideerd. (zie journaal Mindergetal 1787, 26 december). Na zijn terugkomst in 1795, nadat Frankrijk de Nederlanden heeft veroverd, kan Coert Lambertus van Beyma zich er weer van meester van gemaakt hebben en onmogelijk lijkt het mij niet, dat ze deel heeft uitgemaakt van het archief van Kingmastate, waarbij in het midden gelaten wordt hoe de schenker aan deze papieren gekomen is.
Over de herkomst van het archief en de wijze en datum van opname ervan in het Leeuwarder Gemeentearchief is niets bekend.
In het archief van de Familie Van Beyma thoe Kingma (Tresoar toegangsnummer 319) bevinden zich andere stukken betreffende de Fraterniteit en het Fraterniteitshuis te Leeuwarden e.a. (1785-1800) in hoofdstuk 2.9.2. Hieronder bevindt zich genoemd ledenregister.

Kenmerken

Datering:
1787
Soort toegang:
plaatsingslijst
Omvang:
0,01 m1
Citeerinstructie:
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste eenmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Historisch Centrum Leeuwarden. Toegang 1553 Sociëteit de Fraterniteit te Leeuwarden, 1787
VERKORT:
NL-LwnHCL 1553
Categorie: