Het Humanistisch Verbond werd in Nederland op initiatief van dr. J.P. van Praag kort na de Tweede Wereldoorlog, op 17 februari 1946, opgericht. Een andere nauw betrokkene was de bekende letterkundige prof. dr. Garmt Stuiveling. Eerste voorzitter werd prof. dr. H. Hoetink.
Het opstellen van een beginselverklaring bleek geen sinecure, gezien de verschillende manieren waarop over humanisme gedacht werd. Een ander probleem was de nauwe band die tot dan toe bestaan had tussen humanisme en de beginselen van de SDAP. Het Verbond wilde zich van deze politieke verbinding losmaken en puur levensbeschouwelijke doelstellingen propageren.
In de beginselverklaring werd vastgelegd dat het goede niet iets is dat buiten de mens ligt, maar in laatste instantie uit de mens zelf voortkomt. Overigens werd het bestaan van een persoonlijke god niet faliekant ontkend. Primair doel van het Verbond was de verdieping van de humanistische levensovertuiging, meer dan de behartiging van de belangen der buitenkerkelijken. Het HV kon al snel op medewerking van de VARA rekenen, die de nieuw opgerichte vereniging zendtijd schonk. Daarentegen reageerden de verschillende kerken negatief op de oprichting van deze levensbeschouwelijke concurrent.

In navolging van de kerken organiseerde het Verbond zich in plaatselijke gemeenschappen, die aanvankelijk op zondagochtend bijeenkomsten hielden. In 1946 zijn er 21 plaatselijke gemeenschappen opgericht; in de jaren erna groeide dat aantal jaarlijks met zo’n 10.
Op 27 september 1947 vind in etablissement ‘De Groene Weide’ aan de Harlingersingel de oprichtingsvergadering van de Leeuwarder gemeenschap plaats. Spreker is de eerder genoemde dr. Van Praag. De bijeenkomst leidt tot de aanmelding van een twintigtal leden en er wordt een afdelingsbestuur gevormd met de heer dr. A. van Kreveld als voorzitter.

In de loop der jaren hield het HV zich bezig met praktische zaken als humanistische geestelijke verzorging in het ziekenhuis, in het verpleeghuis, in gevangenissen en in het leger, met het vak humanistische vorming op scholen en met humanistische uitvaartbegeleiding, dit natuurlijk naast een filosofische onderbouwing van het humanisme. Meestal ging dit alles in samenwerking met de stichting ‘Humanitas’, een andere tak aan de boom van het humanisme, die zich meer nog dan het HV bezighoudt met de praktische invulling ervan.
Op dit moment (2017) zijn de verschillende plaatselijke afdelingen in Friesland (naast Leeuwarden waren dat Drachten, Ooststellingwerf, Heerenveen en Sneek) verenigd in de afdeling HV Fryslân, die zo’n 750 leden telt.
De archiefstukken zijn in 1983 door de heer G. Haringa namens de Gemeenschap Leeuwarden van het Humanistisch Verbond aan het Gemeentearchief in bewaring gegeven. Voor het inzien van de contributielijsten geldt een beperking.
Wat bijpassende literatuur betreft: van de hand van drs. Tjeerd Flokstra en drs. Sjoerd Wieling verscheen in 1986 bij het 40-jarig bestaan van het HV het jubileumboek ‘1946-1986, de geschiedenis van het Humanistisch Verbond’ en in 1997 kwam de regio Friesland van het HV ter gelegenheid van 50 jaar Humanistisch Verbond in Friesland met een jubileumuitgave van zijn contactblad De Schakel: ‘Schakel naar de toekomst’.
Beide werken zijn aanwezig in de bibliotheek van het HCL.
Het archief zelf is uiterst fragmentarisch en bevat vooral financiële bescheiden.

ES mei 2017