Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.
Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:
• Kenmerken van het archief • Inleiding op het archief • Inventaris of plaatsingslijst • Eventueel bijlagen
De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.
De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.
De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.
Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.
Het adellijk geslacht Martena wordt voor het eerst genoemd omstreeks 1400. Het bezat toen de state Terhorne te Beetgum en de Martenastate te Cornjum. Daarnaast bezat de familie stadshuizen: de Martenastins te Franeker en een fraai huis aan de zuidzijde van wat nu de Leeuwarder Nieuwestad is. De familie behoorde met zijn bezit zo omstreeks 1500 tot de rijkste en meest invloedrijke families van Friesland. Een beroemde telg uit het geslacht is Duco (of Doeke) van Martena (1530-1605), die een belangrijke rol speelde in de opstand tegen de Spanjaarden. Zoals zovele zonen van Friese edelen had hij eerst een rechtenstudie in het buitenland gevolgd. In Friesland teruggekeerd koos hij de kant van de opstandelingen tegen het Spaanse gezag en bekeerde hij zich tot het protestantisme. In 1573 werd hij, nadat Martena State in Cornjum door de Spaansgezinden was belegerd en platgebrand en hij was uitgeweken naar Leeuwarden, door prins Willem van Oranje benoemd tot admiraal van de Friese watergeuzen. Hij overleefde een Spaanse gevangenschap van een jaar. Daarna werd hij gedeputeerde en lid van de Staten-Generaal. In het laatste deel van zijn leven kampte hij met geldzorgen, want de strijd tegen de Spanjaarden had zijn vermogen ernstig aangetast. Doordat zijn zonen kinderloos stierven, verdween de geslachtsnaam Martena in het begin van de 17e eeuw.
Het archief bevat een groot aantal akten (testamenten, koopakten, financiële stukken, overeenkomsten, enz.) en brieven de familie betreffende. Sommige zijn origineel , andere zijn geautoriseerde afschriften en er zijn veel kopieën bij van charters (oorkonden) de familie Martena betreffende, die zijn overgenomen uit het ‘Groot Plakkaat- en Charterboek van Vriesland’. Het archief biedt inzage in de stamboom van de familie en tenslotte zijn er nog enkele aantekeningen van de 19e-eeuwse Leeuwarder stadshistoricus Wopke Eekhoff over Doeke van Martena toegevoegd, alsmede door Eekhoff verzamelde 19e-eeuwse afschriften over het geslacht Martena. Wanneer en op welke wijze de archiefstukken in het Leeuwarder Gemeentearchief verzeild zijn geraakt is onduidelijk: wel dat ze er al lange tijd verkeren.
Literatuur: 1. J. van Leeuwen, ‘Accurata Descriptio perigrinations in Terram Sanctam’ uit 1843, waarin de bedevaart naar het heilige land van Hessel van Martena en Tjalling en Julius (Juw) van Botnia in 1517 wordt beschreven. 2. Kempo van Martena, ‘Doctor, Ridder, Keizerlyke Majesteits Raad in den Hove van gemelde Provincie’ schreef in 1773 het veelgeprezen ‘Annael ofte Landboek van Vriesland’, waarin de staat van Friesland op dat moment wordt beschreven. 3. Sieger Rodenhuis en Geertje Kingma, ‘Oud Martena te Cornjum, een bewoningsgeschiedenis’. 2013.
Generatie II: Kinderen van Doecke Martena en Auck Sippesd. Heemstra: 1. Sijtze (overl. 1489). tr. 1. Hylck Pietersd. Camstra 2. Jel Epesd. Harinxma, thoe IJlst (overl. 1467).
Generatie III: Kinderen van Sijtze (II-1): 2. Hessel (overl.1517). tr. Both Jarichsd. van Hottinga (overl.1541). 3. Doecke (overl. na 1496). tr. Sjouck Keympes van Unia (overl.1496). 5. Kinsck. tr. Schelte van Tjaerda te Rinsumageest.
Generatie IV A: Kinderen van Hessel (III-2): 1. Luts. tr. Frits van Grombach. 2. Jel. tr. Ernst van der Lauwijck. 3. Chier. tr. 1. Rudolf van Bunau; 2. Christoffel van Hauwyz; 3. Herman Hutten. 4. Foockel. tr. 1. Hans van Oosthem; 2. Here Jarichs van Hottinga (overl. 1544); 3. N.N.
Generatie IV B: Kinderen van Doecke (III-3): 1. Keympe (overl.1538). tr. 1. Peye Lieuwes (overl.1530); 2. Magdalena Schenck van Tautenburgh; 3. Anna Tjercksd. van Walta. 2. Aede (overl.1540). tr. Jel Douwesd van Douma (overl.1540). 3. Tjebbe (overl.1530). tr. Bauck Abbe-Sasckersd. van Heringa/Camstra. 4. Epe (overl.1542). tr. Eesck Gerckesd van Tjessens (overl. 1554).
Generatie V A: Kinderen van Keympe (IV-B-l): 1. Sjouck. tr. Schelte Sickes van Liauckama (overl.1579).
Generatie V B: Kinderen van Tjebbe (IV-B-3): 3. Doecke (t 1605). tr. 1. Swob Tjallinghsd. van Botnia; 2. Trijn Jantjesd. van Unema, van Blija (overl. 1603).
Generatie VI A: Kinderen van Doecke (V-B-3): 3. Jan (overl.1584). tr. Maria Christoffelsd. van Sternsee (overl. 1603). 4. Swob. tr. David van Goirle, van Antwerpen. 5. Bauck. tr. 1. Evert Bartholts Entens van Mentheda; 2. Juw Haringhs van Harinxma thoe Heeg (overl. 1626).
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste eenmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling. VOLLEDIG: Historisch Centrum Leeuwarden. Toegang 1749 Martena, o.a. te Leeuwarden, 1482-1622 VERKORT: NL-LwnHCL 1749
Mijn Studiezaal (inloggen)